Terbiye Sistemleri

6.1.Merkezi Lider Terbiye Sistemi:
Bu tip bir budama şeklini çöğür anacı, MM111, MM106, gibi kuvvetli veya yarı bodur gelişen anaçlar üzerinde aşılı olan elma çeşitlerinde uygulamak mümkündür. Genç elma ağaçları için en kolay terbiye sistemi merkezi lider sistemidir.

Şekil 6.1.1.Tepe Kesimi



Dikim, sonbaharda ağaçların yaprak dökümünden ilkbaharda gözler uyanıncaya kadar olan sürede yapılabilir.
Meyve bahçesinde dikilecek fidan dallı veya kamçı şeklinde dalsız olabilir. Dikim sistemine göre açılan çukurlara aşı noktası 5-10 cm toprak yüzeyinde olacak şekilde kök tuvaleti fidanlar dikilir. Eğer fidan kamçı şeklinde dalsız fidan ise dikimden sonra bunun 75 cm üzerinden tepesi vurulur. Tepesi vurulurken ki son göz aşı noktasının ters tarafında olmalıdır. Böylece yetişen ağaç bir denge halinde olur. Eğer bir veya iki yaşlı dallı fidan dikilecekse 4-5 adet geniş açılı yan dal bırakılır, tepesi de en üstteki yan dalın 25 cm. üzerinden vurulur. Toprak seviyesinden itibaren 45 cm. e kadar olan dallar dipten çıkarılır. Bu yan dalların 1/3’ü kesilerek uç alınmalıdır. Yan dallar ağaç etrafına eşit mesafeden yerleştirilmelidir.

1.Birinci Büyüme Sezonu

Şekil 6.1.2



Dikimi takip eden yaz ayları başında şekil verme işlemlerine başlanır. Sürgünler 7,5-10 cm olunca yaz budamasına başlanır. İlk iş olarak dik büyüyen fidanın üst tarafına en yakın olan sürgün lider olarak seçilir.
Özellikle dar açılı çıkan dalların açıları yayıcılarla (kürdan, mandal, kamış vs.) genişletilmelidir. Dalsız bir fidan dikildiğinde yaz aylarında oluşan sürgünlerden 3-6 tane iyi ana dal seçilir. 5 tane olması idealdir. (Şekil 6.2.) Diğer çıkan sürgünler varsa çıkartılır. Liderle rekabet edenler çıkartılır. Dallar arasında düşey olarak 7,5-25 cm arası bir mesafe olabilir. Böylece birinci katı oluşturacak dallar seçilmiş olur. En alt dal ile toprak yüzeyi mesafesi arası en az 45 cm olmalıdır.
Durgun dönemde birinci katı oluşturan dalların en üstündekinin 50-60 cm yukarısından liderin tepesi vurulmalıdır. Oluşturulan açıları genişletilen yan dalların 1/4 ü kesilir. Yan dalların ucu lider seçilen daldan aşağıda olmalıdır.

2.İkinci Büyüme Sezonu

Birinci katın 50-60 cm üzerinde ikinci bir kat oluşturulmalı. İkinci kat olarak 3-5 dal seçilir.Dalların açıları geniş olmalı, gövde ile dal arası açı 45-60o arasında olmalı. Geniş olanlarda daraltılmalıdır.
Yeni oluşturulan ikinci katın dalları birinciden daha kısa olmalıdır.Böylece alttaki dallar gölgelenmez. Ana dalların uçları 1/3 oranında kısaltılmalıdır. Bu tip bir budama ile piramit şekli (Noel ağacı) şekli elde edilir. Alt kattaki ana dallarda çatallar çıkarsa bu hep aynı yönde bırakılmalı, simetriye dikkat edilmeli.

3.Üçüncü Ve Takip Eden Diğer Yıllarda Budama

Önceki yapılan işlemlere devam edilir. Her yıl ana dalların ve liderin ucundan 1/3 kesilir. Ağaç çeşidine, toprak ve iklim durumuna göre 8-12 ana dal olgun verim çağında bir ağaçta bulunmalıdır. Buna göre ihtiyaca göre 3. Bir kat da oluşturulabilir.
Her ana dal arasında düşey olarak 10-15 cm bulunmalı. Açılar dar ise genişletilmeli, yaklaşık 45-60o lik bir açı olmalıdır. Ölü dallar, hastalıklı ve kırılmış dallar seçilerek budanır. Dar açılı ve dik büyüyen dallar, yaz budaması boyunca çıkarılmaz kış budamasında çıkarılır. Yan dallarda az yan sürgün varsa tepesi 1/3 oranında kısaltılır ve sürgüne teşvik edilir. Merkezi lidere ve ana yan dallara rakip dallar yaz budamasında çıkarılır. Yan dallar ilk beş yıl açı genişletmeye açı genişletmeye ihtiyaç duyar. Yayılan yada açısı genişletilen dallar sonraki yıllarda kuvveti azalır ve meyve gözü gelişimi artar.

Şekil 6.1.3. Verim çağına kadar ağaçların terbiyesi.



Ağaç meyveye oturduğunda daha hafif terbiye uygulanır, minimum yaz budamasına ihtiyaç duyar. Birinci adım, ölü, hastalıklı ve zarar görmüş dallar, dik sürgünler çıkartılır. Gölgelenmeyi önlemek için şekil verme ve destek kesimleri ile yan dalların tepesini vurma Noel ağacı şekli oluşturmada önemlidir.

Resim 6.1.1.Büyüme sezonu sonunda MM106 anacı üzerine aşılı elma çeşitlerinde merkezi lider terbiye sisteminin görünüşü.





6.2.Düşey Eksenli Terbiye Sistemi:

Resim.6.2.1.Dikimden Sonra Tepesi Vurulmuş Fidanın Destek Sistemine Kleps Vasıtasıyla Bağlanması



Bu sistemde güçlü tepesi vurulmamış lider yerden 3-3.5 m büyüyünceye kadar uzamasına izin verilir. Bu merkezi eksen etrafına meyve yüklü dalın dar bir silindir formunu alması şeklidir. Merkezden dışa açılarak oluşan dalların çapı ağacın üst kısmına doğru tedricen azalmalıdır. Yan dallar kalınlığı daima gövde kalınlığından az olmalıdır aşağıdaki dallar uzun üstteki biraz kısa daha üstteki daha kısa şeklinde silindir-konik bir şekil oluşmalıdır. Bu sistemde çok az bağlama , eğme vardır. İlk 3 yıl boyunca budama işlemi yapılır. Budamada iki yaşlı ve daha yaşlı dallar kesilerek yan dallar yenilenir.
Mark ve M 9 anacı tavsiye edilmektedir. Mark anacı düşük sıcaklık zararlarına daha az hassas ve M9 anacından hafif daha geniş taç meydana getirir. Genelde M9, M26 anaçları ve spur tipler için M7, MM 106 anaçları bu terbiye metoduna uygundur.
M 9 anacıyla 1.2-2 m sıra üzeri ve 3,5-4.5 m sıra arası mesafede dikilebilir. Destek Sistemi; Bunun için her bir fidana bambu kamışı veya demir borudan bir destek gereklidir. Bunlara ayrıca her 7-10 ağaca bir yaklaşık 10 cm çapında direkler dikilmesi gerekir. En üstten 2.7 m civarında bir yükseklikten tek tel geçirilebilir veya ihtiyaç olursa ikinci veya üçüncü tel geçirilebilir.

Şekil.6.2.1. Düşey eksen terbiye sisteminde destek sistemi.





Destek Sistemi:

Tam bodur anaçlarla kurulan bahçelerde, erken verim alınabilmesi için dikimi müteakip mutlaka destek sistemi kurulmalıdır. Bunun için her ağaca demirden veya kargı dediğimiz saz kamışından(7) destek gereklidir. Her 7-10 ağaca daha kalın 10 cm. çapında demir veya ahşap direk(5) dikilir. En üstten 2,7 m. civarında tek tel(3) geçirilir. İhtiyaç halinde iki veya üçüncü tellerde geçirilebilir. İlk direk(4) 60 o lik meyille dikilir. Teller sağlam ve gergin durabilmesi için yere sabitlenir.(1). Ayrıca ilk direkten (4) önce tellerin gerginliğini sağlamak için bir mekanizma(2) takılabilir.

Dikim Budaması ve Birinci yıl budaması;

Şekil.6.2.2. Tepe Kesimi



Dalsız fidan ise 75 cm’den tepesi vurulur. (Şekil.6.2.2.A) Tepe kesimi bir daha yapılmaz. Eğer lider gelişimi zayıfsa sonraki yıl yeniden tepesi kesilebilir. Dallı fidan ise lider dal, üstteki yan dalın 25 cm üzerinden tepesi kesilir. Bu da aşı noktasından 90-100 cm yukarısına isabet eder. 1-2 yan dal varsa bunlar çıkartılır.(Şekil.6.2.2.B)
Lideri dikimle beraber bir hereğe bağlamak gerekir. Yan dallar liderin etrafına eşit açılı dağılmış olmalıdır. Dallar 45-76 cm yükseklikte olmalıdır. 45 cm aşağıdaki dallar çıkartılır.

Resim.6.2.2. Dal Açılarının Genişletilmesi.



Yan dallar liderle 45-60O açılı olmalıdır. Lider ile dar açı yapan dallar ve uygun yayılış göstermeyen Gövdedeki dallar çıkartılmalıdır. Açı genişletmek için kürdan (dal ufaksa),biraz büyükse yayıcı ağaç parçacıkları, çubuklar veya çamaşır mandalına bağlı beton ağırlıklar kullanılabilir.(Resim.6.2.2.) Ağaç ağırlıkları Ağustos sonunda çıkarılmalıdır. Yan dalların açısı 45O civarında olmalıdır. Yataydan 45O’den az olan dallar meyve ağırlığı ile daha da açısı genişler. Bu sistemde çok az bağlama yapılır.

Şekil.6.2.3. Dal Açmada Ağırlıkların Kullanılması



Resim.6.2.3. Pinching Tekniği ile Lider Terbiyesi



Dik büyüyen dallar dormant dönemde çıkartılır. Pinching tekniği (elle sürgün kopartma ) tepesi vurulan liderden yeni kenar sürgünleri 7-10 cm olur olmaz 2-3 rakip sürgün elle koparılır ve lider serbest bırakılır. Bu davranış Temmuz sonuna kadar her 14 günde bir tekrarlanır.
konunu devamı için alttaki linke tıklayınız...
https://ceviz.yetkinforum.com/terbiye-sistemleri-f35/devam-t84.htm#88